روکش دندان چیست؟

اگر تاج دندان شما آسیبی جزئی ببیند (شکستگی جزئی یا لب‌پریدگی)، دندانپزشک می‌تواند طی یک جلسه کوتاه با مواد ترمیمی مانند آمالگام یا کامپوزیت، بخش آسیب‌دیده دندان را ترمیم کند. اما در بسیاری از موارد، آسیب‌های وارده به ساختار دندان از مرز این ترمیم‌های ساده عبور می‌کنند؛ به‌ویژه زمانی‌که پوسیدگی‌های گسترده، شکستگی‌های شدید یا درمان‌های ریشه موجب تضعیف جدی تاج دندان شده‌ باشند. در چنین شرایطی، به‌منظور حفظ عملکرد، زیبایی و پایداری دندان در بلندمدت، نیاز به راه‌حلی محافظتی و موثرتر احساس می‌شود. این راه‌حل، در دندانپزشکی ترمیمی، تحت عنوان روکش دندان یا پوش دندان (که معادل واژه‌ی انگلیسی Dental Crown است) شناخته می‌شود.

روکش دندان مانند یک پوشش محافظ روی دندان آسیب‌دیده قرار می‌گیرد و ممکن است تمام سطح دندان یا فقط بخشی از آن را بپوشاند. این پوشش علاوه بر اینکه شکل و عملکرد طبیعی دندان (مثل جویدن) را برمی‌گرداند، به محافظت از قسمت باقی‌مانده‌ی دندان نیز کمک می‌کند و مانع از شکستن یا آسیب‌دیدگی بیشتر آن می‌شود.

7 ضرورت استفاده از روکش دندان

روکش یکی از مهم‌ترین درمان‌های محافظتی در دندانپزشکی ترمیمی محسوب می‌شود؛ اما روکش دندان، صرفاً برای زیبایی یا پوشاندن نقایص ظاهری به‌کار نمی‌رود. بلکه در بسیاری از موارد، تنها گزینه‌ موجود برای حفظ و نگهداری یک دندان آسیب‌دیده به‌شمار می‌آید. در ادامه خواهید خواند که در چه مواقعی دندانپزشک در چه مواقعی پوش دندان را توصیه می‌کند.

«A dental crown is a prosthetic cap or abutment that is placed over an implant or a tooth that has been damaged»

روکش دندان، یک کلاهک یا پایه پروتزی است که بر روی ایمپلنت یا دندانی که دچار آسیب شده قرار می‌گیرد و به بازسازی عملکرد و زیبایی آن کمک می‌کند.. (sciencedirect)

1-    دندان‌های عصب‌کشی‌شده

پس از درمان ریشه، به‌ویژه در دندان‌های خلفی (آسیاب‌ها)، ساختار دندان به‌شدت ضعیف می‌شود. در این شرایط، روکش دندان جهت پیشگیری از شکستگی تاج دندان، بازسازی توان دندان برای جویدن و حفظ یکپارچگی دندان ضروری است.

2-    دندان‌هایی با ساختار تخریب‌شده یا پرشدگی وسیع

در مواردی که بخش زیادی از نسج دندان (بافت دندان) از بین رفته و امکان ترمیم با مواد کامپوزیت یا آمالگام وجود ندارد، استفاده از روکش به عنوان پوشش محافظ و تقویت‌کننده توصیه می‌شود.

3-    ترمیم شکستگی یا ترک‌های دندانی

روکش می‌تواند دندانی که دچار شکستگی یا ترک‌های میکروسکوپی شده (به‌ویژه پس از ضربه یا دندان‌قروچه) را به‌طور کامل در بر گیرد و از پیشرفت آسیب جلوگیری کند.

4-    اصلاح ارتفاع عمودی و بایت

در بیمارانی که به‌دلیل سایش شدید دندان‌ها (بر اثر عادت‌هایی مانند دندان‌قروچه یا مسواک زدن ناصحیح)، طول دندان‌ها کوتاه شده یا شکل نرمال آن‌ها از بین رفته است، ممکن است ارتفاع بین فک بالا و پایین کاهش پیدا کند. در این شرایط، استفاده از روکش دندان می‌تواند به بازسازی شکل اولیه دندان‌ها و تنظیم درست تماس بین فک‌ها (اکلوژن) کمک کند.

5-    پایه‌ی پروتز ثابت (بریج)

زمانی که برای جایگزینی دندان از دست‌رفته از بریج دندان استفاده می‌شود، دندان‌های مجاور دندان از دست رفته به‌عنوان پایه باید روکش شوند تا بتوانند پروتز را نگه دارند.

6-    حمایت از پست و کور (Post & Core)

در برخی موارد، دندانی که عصب‌کشی شده است، آن‌قدر بافت خود را از دست داده که دیگر جایی برای نگه‌داشتن روکش باقی نمی‌ماند. در این شرایط، ابتدا یک پایه‌ی نگه‌دارنده (مثل پست فلزی یا فایبرپست) داخل ریشه قرار داده می‌شود و سپس دندان با ماده‌ای به‌نام “کور” بازسازی می‌شود تا آماده دریافت روکش شود. در نهایت، روکش مانند یک محافظ روی این ساختار قرار می‌گیرد و از آن در برابر شکستگی محافظت می‌کند.

7-    وجود مشکلات زیبایی شدید

در مواردی که علاوه بر مشکل عملکردی، دندان از نظر شکل، رنگ یا تناسب آناتومیکی دچار ناهنجاری شدید است، روکش ترمیمی می‌تواند گزینه‌ی مناسبی باشد؛ با این تفاوت که برخلاف لمینت یا کامپوزیت ونیر، هدف اصلی آن صرفاً زیبایی نیست.

هزینه روکش دندان 1404

یکی از دغدغه‌های مهم افراد، هزینه نهایی روکش دندان است. قیمت این درمان به عوامل متعددی بستگی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است.

• نوع مواد به‌کاررفته

مواد مختلفی برای ساخت روکش استفاده می‌شود؛ از فلزات ارزان‌تر مانند آلیاژهای پایه گرفته تا زیرکونیا و سرامیک‌های پیشرفته که قیمت بالاتری دارند. طبیعتاً روکش‌های تمام فلزی ارزان‌تر و روکش‌های تمام سرامیکی یا زیرکونیا گران‌تر هستند.

• دستمزد دندانپزشک و تخصص او

تجربه و مهارت دندانپزشک، موقعیت جغرافیایی مطب و تجهیزات استفاده‌شده در درمان، روی هزینه نهایی تأثیرگذار است. روکش‌هایی که نیاز به درمان‌های تکمیلی مانند عصب‌کشی یا پست و کور دارند، هزینه بیشتری خواهند داشت.

• هزینه لابراتوار دندانپزشکی

کیفیت ساخت روکش در لابراتوار و فناوری‌های به‌کاررفته (مثل CAD/CAM یا روش‌های سنتی) بر قیمت تمام‌شده اثر دارد. لابراتوارهای مجهز به دستگاه‌های دیجیتال معمولاً هزینه بیشتری دریافت می‌کنند، اما دقت و کیفیت بالاتری ارائه می‌دهند.

• تعداد روکش‌های مورد نیاز

درمان چند دندان به‌صورت همزمان، معمولاً تخفیف‌های ویژه یا بسته‌های قیمتی دارد، اما هزینه کلی طبیعتاً بیشتر می‌شود.

• روکش استیل ضد زنگ: 3/500/000 تومان
• روکش فلز-سرامیک: 6/000/000 میلیون
• روکش زیرکونیا: 7/500/000
• روکش تمام سرامیک: 10/000/000
• روکش طلا: متغیر (بسته به قیمت طلا)

برای اطلاع دقیق از قیمت روکش دندان، ابتدا باید توسط یک دندانپزشک معاینه شوید. برای پیدا کردن بهترین دندانپزشکان شهر خود، از لیست زیر کمک بگیرید:

• بهترین دندانپزشک در تهران
• بهترین دندانپزشک مشهد
• بهترین دندانپزشکان شیراز
• بهترین دندانپزشکان اصفهان
• بهترین دکتر دندانپزشک در رشت

انواع روکش دندان؛ بررسی کامل جنس، کاربرد و مزایای هر یک

یکی از تصمیمات مهم در روند درمان، انتخاب نوع مناسب روکش دندان است. این انتخاب به عواملی مانند محل دندان، نیازهای عملکردی و زیبایی، بودجه بیمار و شرایط بالینی بستگی دارد. روکش‌ها از نظر جنس مواد سازنده، به چند دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند که در ادامه به‌طور کامل بررسی می‌شوند:

روکش تمام فلزی (Full Metal Crown)

• ترکیبات:

از آلیاژهای فلزی مختلف ساخته می‌شود؛ از جمله:

• آلیاژهای پایه مانند نیکل، کروم یا کروم، و کبالت
• آلیاژهای گران‌بها مانند طلا
• مزایا:
• استحکام بسیار بالا در برابر سایش و شکستن
• حداقل میزان تراش دندان
• مناسب برای دندان‌های عقب که در دید نیستند
• معایب:
• ظاهر کاملاً فلزی و نازیبا
• احتمال ایجاد حساسیت در برخی افراد نسبت به فلزات خاص (مثل نیکل)

روکش تمام سرامیکی (All-Ceramic Crown)

• ترکیبات:
• کاملاً از سرامیک (پورسلن) یا مواد پیشرفته‌تر مانند زیرکونیا یا لیتیوم دی‌سیلیکات ساخته می‌شود.
• مزایا:
• زیبایی ظاهری بسیار طبیعی و مشابه دندان واقعی
• بی‌خطر برای افراد حساس به فلز
• انتخابی مناسب برای دندان‌های جلویی
• معایب:
• مقاومت کمتر نسبت به روکش‌های فلزی (در مدل‌های پیشرفته مثل زیرکونیا، این ایراد برطرف شده است.)
• نیاز به تراش بیشتر در برخی موارد

روکش فلز-سرامیک (PFM: Porcelain Fused to Metal)

• ترکیبات:
• دارای یک هسته‌ی فلزی به‌عنوان زیرساخت و پوششی از سرامیک در سطح خارجی.
• مزایا:
• ترکیب خوبی از استحکام (فلز) و زیبایی (سرامیک)
• عملکرد قابل قبول برای دندان‌های قدامی و خلفی
• قیمت متعادل نسبت به سایر گزینه‌ها
• معایب:
• احتمال ترک خوردن یا لب‌پریدگی سرامیک
• در برخی موارد، خط فلزی لثه ممکن است دیده شود
• ضخامت بیشتر نسبت به روکش‌های تمام فلزی

روکش زیرکونیا (Zirconia Crown)

زیرکونیا، نسل جدیدی از سرامیک‌های فوق‌مقاوم است که در سال‌های اخیر به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته است.

• مزایا:
• استحکام بالا و مقاومت در برابر فشار
• ظاهر قابل‌قبول در زیبایی
• مناسب برای دندان‌های عقب و حتی بیمارانی با دندان‌قروچه شدید
• امکان ساخت دیجیتال با CAD/CAM و سرعت بالاتر در تحویل
• معایب:
• هزینه‌ی بالاتر نسبت به سایر گزینه‌ها
• در برخی موارد، شفافیت کمتر نسبت به پرسلن‌های خاص

روکش موقت (Temporary Crown)

این روکش‌ها از مواد ضعیف‌تر (مثل آکریلیک) ساخته می‌شوند و برای مدت کوتاه (چند روز تا چند هفته) تا زمان آماده‌سازی روکش نهایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• کاربردها:
• حفظ شکل و عملکرد دندان در دوره انتظار
• جلوگیری از حساسیت دندان و جابه‌جایی لثه یا دندان مجاور

مزایا و معایب انواع روکش دندان + جدول

در جدل زیر مزایای هر یک از انوع روکش را به صورت مقایسه‌ای و در یک جدول در کنار هم مشاهده می‌کنید:

خطرات و عوارض احتمالی انواع روکش دندان

در کنار مزایای بالا، برخی عوارض احتمالی نیز ممکن است در طولانی‌مدت ظاهر شوند که عبارتنداز:

• حساسیت دندانی: گاهی دندان زیر روکش به گرما یا سرما حساس می‌شود؛ به‌ویژه در روزهای ابتدایی
• التهاب یا تحلیل لثه: در صورت تطابق ناقص لبه‌ روکش یا رعایت نکردن بهداشت احتمال التهاب، و در موارد شدیدتر نیز احتمال تحلیل لثه وجود دارد.
• احتمال لب‌پریدگی یا شکستن روکش: روکش‌های سرامیکی یا PFM، به‌ویژه برای بیماران دندان‌قروچه‌ای، مقاومت چندان بالایی ندارند و ممکن است دچار آسیب شوند.
• نیاز به تعویض روکش: در صورت پوسیدگی دندان پایه، شکستن روکش یا تحلیل لثه؛ روکش باید تعویض شود که این پروسه هم زمان و هم هزینه بیشتری می‌طلبد.

مراحل انجام روکش دندان

فرآیند روکش‌گذاری روی دندان، معمولاً در چند مرحله و طی یک یا دو جلسه (بسته به نوع روکش) انجام می‌شود. آشنایی با این مراحل به بیمار کمک می‌کند با آگاهی کامل روند درمان خود را طی کرده و انتظارات واقع‌بینانه‌تری از نتیجه نهایی داشته باشد.

1-    معاینه و ارزیابی بالینی

در این مرحله، دندانپزشک با معاینه دقیق دندان، گرفتن عکس رادیوگرافی و بررسی سابقه‌ی درمانی بیمار، تصمیم می‌گیرد که آیا دندان شرایط لازم برای دریافت روکش را دارد یا خیر. توجه داشته باشید که اگر قبل از روکش نیاز به درمان‌های پیش‌نیاز (مانند عصب‌کشی، پست و کور یا ترمیم پوسیدگی) وجود داشته باشد، دنندانپزشک ابتدا این درمان‌های لازم را انجام داده یا شما را به متخصص مربوطه ارجاع می‌دهد.

2-    آماده‌سازی دندان (تراش دندان)

در این مرحله، دندانپزشک با ابزارهای مخصوص، دندان را به‌اندازه‌ی لازم تراش می‌دهد تا فضا برای قرار گرفتن روکش فراهم شود. میزان تراش بسته به نوع روکش متفاوت است (برای مثال روکش‌های فلزی نیاز به تراش کمتری دارند).

در صورتی که دندان ساختار و بیس کافی برای قرار گرفتن روکش نداشته باشد، ممکن است لازم باشد ابتدا پست و کور برای بازسازی تاج انجام شود.

3-    قالب‌گیری یا اسکن دیجیتال

پس از آماده‌سازی دندان، از آن قالب‌گیری انجام می‌شود. این قالب می‌تواند به روش سنتی (با مواد قالب‌گیری) یا با دستگاه‌های دیجیتال (اسکنر داخل دهانی) تهیه شود. سپس قالب تهیه‌شده به لابراتوار ارسال می‌شود تا روکش نهایی ساخته شود.

4-    نصب روکش موقت

از آنجا که ساخت روکش نهایی ممکن است چند روز تا یک هفته زمان ببرد، برای محافظت از دندان تراش‌خورده، روکش موقت نصب می‌شود. این روکش موقت از جنس آکریلیک یا مواد رزینی است و فقط عملکرد موقت دارد و قرار نیست بیش از چند روز بر روی دندانتان باقی بماند.

5-    تست روکش نهایی و نصب آن

پس از آماده شدن روکش نهایی، بیمار برای جلسه‌ نصب نهایی مراجعه می‌کند. در این مرحله دندانپزشک:

• تطابق دقیق روکش با دندان را بررسی می‌کند.
• رنگ، شکل و نحوه تماس آن را با دندان‌های مجاور چک می‌کند.
• در صورت عدم وجود هرگونه مشکلی، روکش با مواد مخصوص (چسب روکش دندان قوی) روی دندان قرار می‌گیرد.
• در صورت وجود ایراد، روکش ممکن است نیاز به اصلاح یا حتی بازسازی مجدد در لابراتوار داشته باشد.

مراقبت های بعد از روکش دندان 

پس از نصب روکش، نگهداری صحیح از آن تأثیر زیادی در طول عمر، عملکرد و سلامت بافت‌های اطراف دندان دارد. همچنین بسیاری از بیماران، سؤالات مشترکی در مورد تغذیه، درد، دوام و سایر نکات پس از روکش دارند که در ادامه به آن‌ها پاسخ داده می‌شود.

رعایت بهداشت دهان و دندان

اگرچه روکش سطح خارجی دندان را می‌پوشاند، اما همچنان مرز بین روکش و لثه مستعد تجمع پلاک و التهاب است. بنابراین:

• روزانه دو بار مسواک بزنید.
• از نخ دندان استفاده کنید (با آموزش صحیح، آسیبی به روکش وارد نمی‌شود)
• دهان‌شویه آنتی‌باکتریال در صورت تجویز پزشک استفاده شود.

پرهیز از جویدن غذاهای بسیار سفت

خوردن ته‌دیگ، یخ، آبنبات سفت یا شکستن آجیل با دندان روکش‌شده، احتمال شکست یا لب‌پریدگی روکش را افزایش می‌دهد.

معاینات منظم

بازدیدهای دوره‌ای (هر ۶ ماه یا طبق نظر دندانپزشک) به بررسی وضعیت چسبندگی روکش، سلامت لثه و جلوگیری از ایجاد پوسیدگی در دندان پایه کمک می‌کند.

ماندگاری و دوام روکش دندان

یکی از پرسش‌های مهم بیماران و دغدغه‌های اصلی دندانپزشکان، مدت زمان دوام و ماندگاری روکش دندان است. به‌طور معمول، روکش‌های دندانی بین ۱۰ تا ۱۵ سال ماندگاری دارند. با این حال، در صورت رعایت دقیق بهداشت دهان، انتخاب صحیح نوع روکش، و انجام اصولی درمان، مواردی با دوام بالاتر از ۲۰ سال نیز گزارش شده است.

اگرچه روکش‌ها به‌عنوان ترمیم‌های نسبتاً دائمی در نظر گرفته می‌شوند، اما هیچ روکشی مادام‌العمر نیست و طول عمر آن به عوامل متعددی بستگی دارد.

عوامل موثر بر دوام پوش دندان 

جنس و نوع روکش

• روکش‌های تمام فلزی معمولاً بیشترین طول عمر را دارند.
• زیرکونیا نیز در برابر فشارهای ناشی از جویدن بسیار مقاوم است.
• روکش‌های سرامیکی زیبایی بیشتری دارند اما ممکن است در دندان‌های خلفی دوام کمتری داشته باشند.

کیفیت آماده‌سازی و دقت ساخت

• تراش اصولی، قالب‌گیری دقیق و چسباندن صحیح پوش دندان، از عوامل کلیدی در ماندگاری بالای روکش هستند.
• کوچک‌ترین نقص در تطابق لبه‌های روکش با دندان می‌تواند منجر به نفوذ باکتری و پوسیدگی، و در نهایت کاهش طول عمر روکش‌ها شود.

وضعیت بهداشت دهان و لثه

• رعایت بهداشت دهان، استفاده از نخ دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک از مهم‌ترین عوامل محافظت از دندان زیر روکش و افزایش طول عمر آن است.

عادات دهانی و نیروهای وارده

• دندان‌قروچه یا براکسیم (Bruxism)، جویدن یخ یا اجسام سخت و تغذیه ناصحیح می‌تواند طول عمر روکش را کاهش دهد.